تست های تخصصی
1 Antibiogram
معرفی
جهت درمان شخصی است که به آلودگی باکتریایی دچار شده و میبایست به او آنتی بیوتیک تجویز شود در آزمایشگاه انجام میشود.
روش انجام:
باکتری عامل عفونت را بر روی کل سطح پلیت کشت داده و دیسک های آغشته به آنتی بیوتیک را با پنس بر روی سطح پلیت میگذاریم و بعد 24 ساعت قطر هاله ها را بررسی میکنیم.
می‌باید قطر هاله عدم رشد را با خط کش اندازه گیری کرد و با توجه به جدول همراه دیسک ها ، گزارش تست انتی بیوگرام خود را برای هر یک از انتی بیوتیک ها ، به صورت حساس،.مقاوم و یا نیمه حساس گزارش می شود
در اطراف برخی از دیسک ها هاله وجود دارد که این نشان دهنده حساس بودن ان باکتری به ان دیسک است و باید حساس گزارش شود .
همچنین در اطراف بعضی از دیسکها هیچ گونه هاله ای نیست در این حالت این باکتری را باید نسبت به ان دیسک مقاوم گزارش داد .
اگر طبق جدولCLSI هیچ یک از حالات فوق مشاهده نشود در اینصورت نیمه حساس را گزارش می کنیم
جهت درمان شخصی است که به آلودگی باکتریایی دچار شده و میبایست به او آنتی بیوتیک تجویز شود در آزمایشگاه انجام میشود.
روش انجام:
باکتری عامل عفونت را بر روی کل سطح پلیت کشت داده و دیسک های آغشته به آنتی بیوتیک را با پنس بر روی سطح پلیت میگذاریم و بعد 24 ساعت قطر هاله ها را بررسی میکنیم.
می‌باید قطر هاله عدم رشد را با خط کش اندازه گیری کرد و با توجه به جدول همراه دیسک ها ، گزارش تست انتی بیوگرام خود را برای هر یک از انتی بیوتیک ها ، به صورت حساس،.مقاوم و یا نیمه حساس گزارش می شود
در اطراف برخی از دیسک ها هاله وجود دارد که این نشان دهنده حساس بودن ان باکتری به ان دیسک است و باید حساس گزارش شود .
همچنین در اطراف بعضی از دیسکها هیچ گونه هاله ای نیست در این حالت این باکتری را باید نسبت به ان دیسک مقاوم گزارش داد .
اگر طبق جدولCLSI هیچ یک از حالات فوق مشاهده نشود در اینصورت نیمه حساس را گزارش می کنیم
2H.pylori
عفونت با هلیکوباکترپیلوری زمانی اتفاق می افتد که باکتری به نام هلیکوباکترپیلوری، معده را به عنوان محل سکونت انتخاب کند.
پس از ورود هلیکوباکترپیلوری به بدن، غشاء معده توسط این باکتری مورد تهاجم قرار می گیرد. غشای معده از فرد در برابر اسیدی که بدن برای هضم غذا ترشح می کند، محافظت می نماید. وقتی میکروب آسیب قابل توجهی به غشای معده وارد کرد، اسید می تواند وارد غشا شده و باعث به وجود آمدن زخم معده گردد. زخم معده موجب خونریزی، عفونت و جلوگیری از حرکت غذا در دستگاه گوارش می شود.
این عفونت عامل شایع در ایجاد زخم معده است و در بیش از نصف مردم جهان وجود دارد.
بیشتر مردم از وجود عفونت در بدن خود بی خبر هستند، چون بیماری را بصورت دقیق نمی شناسند.
در صورتی که فردی علائم و نشانه های این عفونت را داشته باشد، پزشک جهت تشخیص قطعی، آزمایش بررسی عفونت با هلیکوباکترپیلوری را در خواست می نماید.
علائم و نشانه های این بیماری:
در صورت وجود زخم معده، درد شدید یا خفیفی در شکم احساس می شود. این درد موقتی است اما اغلب وقتی معده خالی باشد بیشتر حس می شود (در بین وعده های غذایی یا در نیمه شب احساس درد بیشتر است).
زخم باعث خونریزی معده می شود که برای سلامتی خطرناک است.
پس از غذا خوردن، نوشیدن شیر یا مصرف آنتی اسید، درد تا حدودی تسکین پیدا می کند.
علائم دیگر زخم معده ناشی از میکروب هلیکوباکتر پیلوری شامل موارد زیر می باشد:
نفخ
آروغ زدن
تهوع
استفراغ
کاهش وزن بدون دلیل مشخص
در صورت داشتن هریک از علائم زیر، سریعا به پزشک مراجعه نمائید:
مدفوع خونی
احساس خستگی بدون دلیل خاصی
رنگ پریدگی پو
استفراغی که خونی است و شبیه قهوه آسیاب شده باشد
دل درد شدید
راه های انتقال میکروب هلیکوباکتر پیلوری:
این باکتری به صورت انتقال فرد به فرد به وسیله ی تماس با بزاق، استفراغ و مدفوع شخص آلوده با میکروب ذکر شده صورت می گیرد. همچنین این امکان وجود دارد که میکروب از طریق خوردن مواد غذایی آلوده نیز منتقل شود.
ریسک فاکتورها( عوامل خطرساز):
زندگی در مناطق شلوغ و پر جمعیت، زندگی در کشور های درحال توسعه یا در مناطقی که منابع آب قابل اعتماد ندارند و هم چنین زندگی با افراد آلوده، خطر ابتلا به این بیماری را بالا می برد.
عوارض این بیماری:
به دنبال از بین رفتن غشاء معده در پی آسیب های ناشی از حضور هلیکوباکتر پیلوری در معده، ممکن است زخم معده، التهاب معده و در موارد شدیدتر سرطان معده ایجاد شود.
پیشگیری:
برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری باید از ماندن طولانی مدت در مکان های شلوغ پرهیز کرد. هم چنین از مواجهه ی مستقیم با افرادی که آلوده هستند از طریق تنفس، ظروف خوراکی مشترک و... خودداری نمود.
توسط آزمایش های رایج که در زیر به آن ها اشاره خواهیم کرد بصورت دوره ای خود را از لحاظ عفونت به این باکتری مورد سنجش قرار دهید.
تشخیص های آزمایشگاهی این بیماری:
آزمایش خون که شامل :
(H.pylori Ab (IgG: در ۹۵-۹۴ درصد بیماران، تقریبأ ۲ ماه پس از ورود باکتری به بدن مثبت شده و پس از ریشه کنی عفونت تا یک سال یا بیشتر مثبت باقی می ماند.
(H.pylori Ab (IgA: در ۹۷-۹۴ درصد بیماران ، تقریبأ ۲ ماه پس از ورود باکتری به بدن مثبت شده و تقریبأ ۳ الی ۴ هفته پس از ریشه کنی عفونت سطح آن کاهش می یابد.
(H.pylori Ab (IgM: شاخص غیر حساس از عفونت حاد می باشد.
آزمایش مدفوع:
H.pylori Ag
پس از ورود هلیکوباکترپیلوری به بدن، غشاء معده توسط این باکتری مورد تهاجم قرار می گیرد. غشای معده از فرد در برابر اسیدی که بدن برای هضم غذا ترشح می کند، محافظت می نماید. وقتی میکروب آسیب قابل توجهی به غشای معده وارد کرد، اسید می تواند وارد غشا شده و باعث به وجود آمدن زخم معده گردد. زخم معده موجب خونریزی، عفونت و جلوگیری از حرکت غذا در دستگاه گوارش می شود.
این عفونت عامل شایع در ایجاد زخم معده است و در بیش از نصف مردم جهان وجود دارد.
بیشتر مردم از وجود عفونت در بدن خود بی خبر هستند، چون بیماری را بصورت دقیق نمی شناسند.
در صورتی که فردی علائم و نشانه های این عفونت را داشته باشد، پزشک جهت تشخیص قطعی، آزمایش بررسی عفونت با هلیکوباکترپیلوری را در خواست می نماید.
علائم و نشانه های این بیماری:
در صورت وجود زخم معده، درد شدید یا خفیفی در شکم احساس می شود. این درد موقتی است اما اغلب وقتی معده خالی باشد بیشتر حس می شود (در بین وعده های غذایی یا در نیمه شب احساس درد بیشتر است).
زخم باعث خونریزی معده می شود که برای سلامتی خطرناک است.
پس از غذا خوردن، نوشیدن شیر یا مصرف آنتی اسید، درد تا حدودی تسکین پیدا می کند.
علائم دیگر زخم معده ناشی از میکروب هلیکوباکتر پیلوری شامل موارد زیر می باشد:
نفخ
آروغ زدن
تهوع
استفراغ
کاهش وزن بدون دلیل مشخص
در صورت داشتن هریک از علائم زیر، سریعا به پزشک مراجعه نمائید:
مدفوع خونی
احساس خستگی بدون دلیل خاصی
رنگ پریدگی پو
استفراغی که خونی است و شبیه قهوه آسیاب شده باشد
دل درد شدید
راه های انتقال میکروب هلیکوباکتر پیلوری:
این باکتری به صورت انتقال فرد به فرد به وسیله ی تماس با بزاق، استفراغ و مدفوع شخص آلوده با میکروب ذکر شده صورت می گیرد. همچنین این امکان وجود دارد که میکروب از طریق خوردن مواد غذایی آلوده نیز منتقل شود.
ریسک فاکتورها( عوامل خطرساز):
زندگی در مناطق شلوغ و پر جمعیت، زندگی در کشور های درحال توسعه یا در مناطقی که منابع آب قابل اعتماد ندارند و هم چنین زندگی با افراد آلوده، خطر ابتلا به این بیماری را بالا می برد.
عوارض این بیماری:
به دنبال از بین رفتن غشاء معده در پی آسیب های ناشی از حضور هلیکوباکتر پیلوری در معده، ممکن است زخم معده، التهاب معده و در موارد شدیدتر سرطان معده ایجاد شود.
پیشگیری:
برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری باید از ماندن طولانی مدت در مکان های شلوغ پرهیز کرد. هم چنین از مواجهه ی مستقیم با افرادی که آلوده هستند از طریق تنفس، ظروف خوراکی مشترک و... خودداری نمود.
توسط آزمایش های رایج که در زیر به آن ها اشاره خواهیم کرد بصورت دوره ای خود را از لحاظ عفونت به این باکتری مورد سنجش قرار دهید.
تشخیص های آزمایشگاهی این بیماری:
آزمایش خون که شامل :
(H.pylori Ab (IgG: در ۹۵-۹۴ درصد بیماران، تقریبأ ۲ ماه پس از ورود باکتری به بدن مثبت شده و پس از ریشه کنی عفونت تا یک سال یا بیشتر مثبت باقی می ماند.
(H.pylori Ab (IgA: در ۹۷-۹۴ درصد بیماران ، تقریبأ ۲ ماه پس از ورود باکتری به بدن مثبت شده و تقریبأ ۳ الی ۴ هفته پس از ریشه کنی عفونت سطح آن کاهش می یابد.
(H.pylori Ab (IgM: شاخص غیر حساس از عفونت حاد می باشد.
آزمایش مدفوع:
H.pylori Ag
3PPT
بیماری سل ریوی یکی از مهمترین وخطرناکترین بیماریها مربوط به ریه ها میباشد. در بیماری سل ریوی بافت درگیر ریه های فرد است.
علائمی که معمولا در فرد مبتلا به سل ریوی دیده میشوند عبارتند از:
کاهش وزن،سرفه بیش از دو هفته،دفع خلط همراه با خون و تب نه چندان بالا
بیماری سل ریوی معمولا از طریق تنفس مستقیم منتقل می شود.
معمولا عدم رعایت فاصله یک متری بین عامل بیماری و یا فرد بیمار با افراد سالم میتواند باسیل را سرایت دهد .
مراحل تشخیصی بیماری سل به شرح زیر می باشد
۱ ) بررسی علائم بالینی بیمار
اولین مرحله در تشخیص بیماری سل بررسی علائم ظاهری و بالینی به همراه تست فیزیکی بیمار می باشد این بررسی باید توسط پزشک متخصص انجام شود.
۲ ) عکس رادیوگرافی
در صورتی که فرد بیمار علائمی مشکوک به بیماری سل داشته باشد پزشک از فرد عکس رادیوگرافی از ریه ها را درخواست می کند .
۳ ) تست PPD
PPD پروتئین خالص شده مایکو باکتریوم توبرکولوزیس در محیط مایع می باشد.
برای تشخیص اینکه آیا فرد با باسیل سل آلوده شده است یا نه از این تست استفاده می شود .
۴ ) انجام آزمایشات اختصاصی
چون باسیل سل به راحتی می تواند افراد را آلوده کند بنابراین انجام آزمایشات اختصاصی باید در آزمایشگاه های کاملا پیشرفته و اختصاصی انجام شود.
با توجه به اینکه باسیل سل بعد از مدتی ممکن است بسیاری از بافتهای بدن را آلوده کند بنابراین نمونه هایی که به آزمایشگاه سل و ریوی فرستاده می شوند از تنوع بسیار زیادی برخوردار هستند. اما اولین و بیشترین نمونه ای که از بیمار برای تخلیص باسیل سل ریوی در خواست می شود نمونه خلط است .
علائمی که معمولا در فرد مبتلا به سل ریوی دیده میشوند عبارتند از:
کاهش وزن،سرفه بیش از دو هفته،دفع خلط همراه با خون و تب نه چندان بالا
بیماری سل ریوی معمولا از طریق تنفس مستقیم منتقل می شود.
معمولا عدم رعایت فاصله یک متری بین عامل بیماری و یا فرد بیمار با افراد سالم میتواند باسیل را سرایت دهد .
مراحل تشخیصی بیماری سل به شرح زیر می باشد
۱ ) بررسی علائم بالینی بیمار
اولین مرحله در تشخیص بیماری سل بررسی علائم ظاهری و بالینی به همراه تست فیزیکی بیمار می باشد این بررسی باید توسط پزشک متخصص انجام شود.
۲ ) عکس رادیوگرافی
در صورتی که فرد بیمار علائمی مشکوک به بیماری سل داشته باشد پزشک از فرد عکس رادیوگرافی از ریه ها را درخواست می کند .
۳ ) تست PPD
PPD پروتئین خالص شده مایکو باکتریوم توبرکولوزیس در محیط مایع می باشد.
برای تشخیص اینکه آیا فرد با باسیل سل آلوده شده است یا نه از این تست استفاده می شود .
۴ ) انجام آزمایشات اختصاصی
چون باسیل سل به راحتی می تواند افراد را آلوده کند بنابراین انجام آزمایشات اختصاصی باید در آزمایشگاه های کاملا پیشرفته و اختصاصی انجام شود.
با توجه به اینکه باسیل سل بعد از مدتی ممکن است بسیاری از بافتهای بدن را آلوده کند بنابراین نمونه هایی که به آزمایشگاه سل و ریوی فرستاده می شوند از تنوع بسیار زیادی برخوردار هستند. اما اولین و بیشترین نمونه ای که از بیمار برای تخلیص باسیل سل ریوی در خواست می شود نمونه خلط است .
4Scotch test
تست اسکاچ
تستی است که برای بررسی وجود نوعی کرم که از انواع کرمهای سوزنی است به نام اکسیور ، کرمک ، کرم سنجاقی ، کرم نشیمنگاهی ، انتروبیوس ورمیکولاریس درخواست می شود.
این کرم از کرم های خانواده اکسیوریده می باشد که شایع ترین عفونت انگلی در انسان است.
کرم لوله ای و روده ای که بیشتر کودکان دبستانی و پیش دبستانی را مبتلا می کند و در زنان بیشتر از مردان گزارش شده است.
همچنین این کرم در سفید پوستان و مناطق سردسیر بیشتر شیوع دارد.
مورفولوژی
کرمی استوانه ای شکل ، شفاف ، شبیه به نخ می باشد.کرم نر در انتها دارای پیچ خوردگی است،و کرم ماده در ناحیه انتهایی تیز است.
چرخه
در این کرم ،جنس نر بعد از جفت گیری از بین می رود و کرم ماده برای تخم ریزی شب ها از مقعد خارج می شود و در اطراف مقعد تخم ریزی می کند،این تخم ها از طریق دهان و بوسیله آب و مواد غذایی و گرد و خاک و دستهای آلوده می تواند منتقل شود .
لارو ها در ابتدای روده باریک از تخم خارج می شوند و به سمت سکوم حرکت میکنند و بعد از رسیدن به سکوم به کرم بالغ تبدیل می شوند و چرخه جدیدی را آغاز می کنند.
علایم
خارش شدید مقعد بویژه شب هنگام،عصبانیت،بی قراری،دندان قروچه شب هنگام،بی خوابی
شکل تخم کرم
بیضی شکل نامتقارن،سه بعدی ،لارو درون آن دیده می شود.
تستی است که برای بررسی وجود نوعی کرم که از انواع کرمهای سوزنی است به نام اکسیور ، کرمک ، کرم سنجاقی ، کرم نشیمنگاهی ، انتروبیوس ورمیکولاریس درخواست می شود.
این کرم از کرم های خانواده اکسیوریده می باشد که شایع ترین عفونت انگلی در انسان است.
کرم لوله ای و روده ای که بیشتر کودکان دبستانی و پیش دبستانی را مبتلا می کند و در زنان بیشتر از مردان گزارش شده است.
همچنین این کرم در سفید پوستان و مناطق سردسیر بیشتر شیوع دارد.
مورفولوژی
کرمی استوانه ای شکل ، شفاف ، شبیه به نخ می باشد.کرم نر در انتها دارای پیچ خوردگی است،و کرم ماده در ناحیه انتهایی تیز است.
چرخه
در این کرم ،جنس نر بعد از جفت گیری از بین می رود و کرم ماده برای تخم ریزی شب ها از مقعد خارج می شود و در اطراف مقعد تخم ریزی می کند،این تخم ها از طریق دهان و بوسیله آب و مواد غذایی و گرد و خاک و دستهای آلوده می تواند منتقل شود .
لارو ها در ابتدای روده باریک از تخم خارج می شوند و به سمت سکوم حرکت میکنند و بعد از رسیدن به سکوم به کرم بالغ تبدیل می شوند و چرخه جدیدی را آغاز می کنند.
علایم
خارش شدید مقعد بویژه شب هنگام،عصبانیت،بی قراری،دندان قروچه شب هنگام،بی خوابی
شکل تخم کرم
بیضی شکل نامتقارن،سه بعدی ،لارو درون آن دیده می شود.
5Stool Culture
نام آزمایش: کشت مدفوع
نام انگلیسی: Stool Culture
مخفف انگلیسی تست: S/C
نام های متعارف دیگر: Stool, Enteric Pathogens Culture
علت درخواست تست
کاربردهای بالینی از نظر باکتریایی
تشخیص گاستروانتریت حاد که می تواند توسط باکتری هایی چون کلستریدیوم دیفیسل، استافیلوکوک اورئوس، سالمونلا، شیگلا، آئروموناس، ویبریوکلرا، یرسینا انترکولیتیکا، اشرشیا انتروتوکسی‍ژنیک وکمپیلوباکتر ژژونی ایجاد شود.
تعیین اینکه آیا یک پاتوژن روده باکتریایی علت اسهال است یا خیر.
ممکن است در شناسایی منبع عامل عفونی (به عنوان مثال، محصولات لبنی، مرغ، آب، و یا گوشت) مفید باشد.
کاربرد بالینی از نظر ویروس
تشخیص گاستروآنتریت ایجاد شده توسط ویروسهای پولیو، روتاویروس، آنتروویروس،آدنوویروس.
کاربرد بالینی از نظر انگل روده ای
تشخیص عفونتهای انگلی نظیر تک یاخته های روده ای، لیشمانیوز، تریکوموناس، تریپانوزوم، توکسوپلاسموز و تشخیص لاروها.
توضیح راجع به تست
دستگاه گوارش حاوی تعدادی باکتری و قارچ به عنوان فلور طبیعی خود است. وقتی گروهی از عناصر این فلور طبیعی به هر شکل نظیر مصرف انتی بیوتیک و یا در اثر سرکوب ایمنی از بین بروند؛ باکتری های باقی مانده می توانند پاتوژن (بیماری زا) باشند. همچنین میکروب های پاتوژن می توانند وارد دستگاه گوارش شوند و باعث علایمی مانند: اسهال خونی یا اسهال پایدار، درد شکم و تب شوند. برخی از این پاتوژن ها مستقیماً باعث علایم شده و برخی دیگر مثل کلستریدیوم دیفیسیل از طریق ایجاد توکسین علایم خود را ایجاد می کنند. برای جداسازی و شناسایی ارگانیسم های عامل علایم گوارشی؛ کشت مدفوع انجام می شود. همچنین در مواردی که گلبول های سفید در مدفوع وجود دارد؛ باید کشت نیز انجام شود. تداخلات دارویی مصرف آنتی بیوتیک ها و بیسموت سولفات می تواند نتایج کشت مدفوع را بطور کاذب منفی کند. * کشت مدفوع در بیماران بیمارستانی بستری شده به مدت ۳ روز یا بیشتر قابل اعتماد نیست مگر اینکه شرایط ویژه ای وجود داشته باشد. ** اگر بیمار بیش از ۳ روز بستری باشد و تشخیص عفونت گاستروانتریت ( معده ای- روده ای) نباشد؛، باید از لحاظ توکسین کلستردیوم دیفیسیل مورد بررسی قرار گیرد. اطلاعات تکمیلی ۱- استافیلوکوک کوآگولاز منفی در نوزادانی که تشخیص انتروکولیت نکروزان (NEC) داده شده است؛ قابل شناسایی خواهد بود. ۲- در صورت مثبت شدن کشت های مدفوع به باکتریهای سالمونلا، شیگلا، اشریشیا کلی O157 و گونه های کمپیلوباکتر مثبت و مثبت شدن توکسین شیگلا در محیط کشت مایع GN، باید به پزشک یا ایستگاه پرستاری اطلاع داده شود. ۳- محیط کری بلر (Cary Blair) محیط مناسبی برای نگهداری ویبریو و کمپیلوباکتر می باشد. ۴- محیط های بافر فسفات گلیسرول ۰٫۰۳۳ مول برای نگهداری شیگلا مناسب می باشد. ۵- آب پپتونه قلیایی بعنوان محیط ترانسپورت و همچنین یک محیط غنی کننده جهت ویبریو ها می توان استفاده نمود. همچنین از سایر محیط های ترانسپورت مانند Stuart، Amies برای انتقال نمونه مدفوع می توان استفاده کرد. ۶- کشت های مدفوع نظارتی ممکن است در پیوند مغز استخوان و دیگر بیماران دچار نقص ایمنی جهت تشخیص رشد بیش از حد فلور نرمال توسط استاف اورئوس، مخمر، و یا یک باسیل گرم منفی درخواست گردد. ۷- اگر مشکوک به باکتری ویبریو هستید؛ کشت مدفوع Vibrio/VIBC درخواست نمایید. ۸- کشت مدفوع برای پاتوژن های روده در بیماران بستری در بیمارستان برای بیش از ۳ روز مفید نیست؛ زیرا راندمان تشخیصی نمونه ها از این بیماران بسیار پایین است.
۹- کلستریدیوم دفیسیل (علت عمده اسهال بیمارستانی) و E.coli O157:H7 توسط آزمون کشت مدفوع سنتی تشخیص داده نشده است. جهت تشخیص این دو باکتری از روش های آنزیمی و همچنین مولکولی (PCR) به سموم این باکتریها قابل انجام است.
نام انگلیسی: Stool Culture
مخفف انگلیسی تست: S/C
نام های متعارف دیگر: Stool, Enteric Pathogens Culture
علت درخواست تست
کاربردهای بالینی از نظر باکتریایی
تشخیص گاستروانتریت حاد که می تواند توسط باکتری هایی چون کلستریدیوم دیفیسل، استافیلوکوک اورئوس، سالمونلا، شیگلا، آئروموناس، ویبریوکلرا، یرسینا انترکولیتیکا، اشرشیا انتروتوکسی‍ژنیک وکمپیلوباکتر ژژونی ایجاد شود.
تعیین اینکه آیا یک پاتوژن روده باکتریایی علت اسهال است یا خیر.
ممکن است در شناسایی منبع عامل عفونی (به عنوان مثال، محصولات لبنی، مرغ، آب، و یا گوشت) مفید باشد.
کاربرد بالینی از نظر ویروس
تشخیص گاستروآنتریت ایجاد شده توسط ویروسهای پولیو، روتاویروس، آنتروویروس،آدنوویروس.
کاربرد بالینی از نظر انگل روده ای
تشخیص عفونتهای انگلی نظیر تک یاخته های روده ای، لیشمانیوز، تریکوموناس، تریپانوزوم، توکسوپلاسموز و تشخیص لاروها.
توضیح راجع به تست
دستگاه گوارش حاوی تعدادی باکتری و قارچ به عنوان فلور طبیعی خود است. وقتی گروهی از عناصر این فلور طبیعی به هر شکل نظیر مصرف انتی بیوتیک و یا در اثر سرکوب ایمنی از بین بروند؛ باکتری های باقی مانده می توانند پاتوژن (بیماری زا) باشند. همچنین میکروب های پاتوژن می توانند وارد دستگاه گوارش شوند و باعث علایمی مانند: اسهال خونی یا اسهال پایدار، درد شکم و تب شوند. برخی از این پاتوژن ها مستقیماً باعث علایم شده و برخی دیگر مثل کلستریدیوم دیفیسیل از طریق ایجاد توکسین علایم خود را ایجاد می کنند. برای جداسازی و شناسایی ارگانیسم های عامل علایم گوارشی؛ کشت مدفوع انجام می شود. همچنین در مواردی که گلبول های سفید در مدفوع وجود دارد؛ باید کشت نیز انجام شود. تداخلات دارویی مصرف آنتی بیوتیک ها و بیسموت سولفات می تواند نتایج کشت مدفوع را بطور کاذب منفی کند. * کشت مدفوع در بیماران بیمارستانی بستری شده به مدت ۳ روز یا بیشتر قابل اعتماد نیست مگر اینکه شرایط ویژه ای وجود داشته باشد. ** اگر بیمار بیش از ۳ روز بستری باشد و تشخیص عفونت گاستروانتریت ( معده ای- روده ای) نباشد؛، باید از لحاظ توکسین کلستردیوم دیفیسیل مورد بررسی قرار گیرد. اطلاعات تکمیلی ۱- استافیلوکوک کوآگولاز منفی در نوزادانی که تشخیص انتروکولیت نکروزان (NEC) داده شده است؛ قابل شناسایی خواهد بود. ۲- در صورت مثبت شدن کشت های مدفوع به باکتریهای سالمونلا، شیگلا، اشریشیا کلی O157 و گونه های کمپیلوباکتر مثبت و مثبت شدن توکسین شیگلا در محیط کشت مایع GN، باید به پزشک یا ایستگاه پرستاری اطلاع داده شود. ۳- محیط کری بلر (Cary Blair) محیط مناسبی برای نگهداری ویبریو و کمپیلوباکتر می باشد. ۴- محیط های بافر فسفات گلیسرول ۰٫۰۳۳ مول برای نگهداری شیگلا مناسب می باشد. ۵- آب پپتونه قلیایی بعنوان محیط ترانسپورت و همچنین یک محیط غنی کننده جهت ویبریو ها می توان استفاده نمود. همچنین از سایر محیط های ترانسپورت مانند Stuart، Amies برای انتقال نمونه مدفوع می توان استفاده کرد. ۶- کشت های مدفوع نظارتی ممکن است در پیوند مغز استخوان و دیگر بیماران دچار نقص ایمنی جهت تشخیص رشد بیش از حد فلور نرمال توسط استاف اورئوس، مخمر، و یا یک باسیل گرم منفی درخواست گردد. ۷- اگر مشکوک به باکتری ویبریو هستید؛ کشت مدفوع Vibrio/VIBC درخواست نمایید. ۸- کشت مدفوع برای پاتوژن های روده در بیماران بستری در بیمارستان برای بیش از ۳ روز مفید نیست؛ زیرا راندمان تشخیصی نمونه ها از این بیماران بسیار پایین است.
۹- کلستریدیوم دفیسیل (علت عمده اسهال بیمارستانی) و E.coli O157:H7 توسط آزمون کشت مدفوع سنتی تشخیص داده نشده است. جهت تشخیص این دو باکتری از روش های آنزیمی و همچنین مولکولی (PCR) به سموم این باکتریها قابل انجام است.
6Stool Occult Blood
خون مخفی در مدفوع
نام های دیگر این تست
Hemoccult
تست اسمیر گایاک(Guaiac Smear Test)
gFOBT
FOBT ایمونوشیمی
FOBT ایمونواسی(Immunoassay)
iFOBT
FIT
تستOB و تستFOB
استفاده ی اصلی از تست خون مخفی در مدفوع به عنوان یک تست غرباگری برای سرطان زودرس کولون می باشد.
اکثر موارد سرطان کولون با رشد پولیپ های خوش خیم روده (benign intestinal polyps) شروع می شوند. پولیپ های خوش خیم نسبتاً در افراد بالای 50 سال رایج می باشند و اکثراً بی ضرر بوده ولی برخی از آن ها می توانند سرطانی شوند.
خون در مدفوع می تواند تنها نشانه ی سرطان زودرس باشد؛ بنابراین، در صورت شناسایی زودرس، درمان می تواند سریعاً آغاز شود و شانس معالجه ی آن افزایش یابد.
روش های آزمایش خون مخفی مدفوع شامل موارد زیر می باشد :
روش اسمیر گایاک (gFOBT) : استفاده از نشانگر شیمیایی برای نشان دادن تغییر رنگ در صورت وجود خون.
روش over-the-counter (OTC) flushable reagent pad/tissue که در صورت وجود خون، تغییر رنگ نشان می دهد.
روش ایمونوشیمی iFOBT یا FIT :که با استفاده از آنتی بادی های ضد هموگلوبین انسانی برای یافتن خون در مدفوع استفاده می شود.
استفاده ی ثانویه از FOBT برای تعیین علت کم خونی (آنمی) می باشد، مانند از دست دادن خون از زخم خونریزی دهنده. اگر شخصی علائم و نشانه های بالینی آنمی را داشته باشد مثل خستگی، هموگلوبین و هماتوکریت پایین و یا مدفوع تیره غیر معمول، پزشک ممکن است درخواست تست خون مخفی مدفوع را دهد.
چه زمانی تست خون مخفی در مدفوع درخواست می شود ؟
انجمن سرطان آمریکا American Cancer Society یا ACS و دیگر سازمان های بزرگ مرتبط توصیه می کنند که در صورت انتخاب اشخاص برای غربالگری برای سرطان کولون به روش تست خون مخفی مدفوع، آن را سالیانه انجام دهند.
همچنین توصیه می کنند که غربالگری برای سرطان کولون از سن 50 سالگی برای عموم جمعیت آغاز شود ولی برای افراد دارای سابقه ی خانوادگی سرطان کولون، زودتر از بقیه باید شروع گردد.
پزشک معالج ممکن است در مواردی که شخص مبتلا به آنمی غیر قابل توجیه که می تواند به علت خونریزی دستگاه گوارش باشد نیز درخواست تست خون مخفی مدفوع (FOB) را دهد.
تفسیر نتایج تست خون مخفی در مدفوع چگونه است ؟
تست خون مخفی مدفوع به صورت نرمال، منفی (Negative) می باشد.
برای تست گایاک خون مخفی مدفوع، نتیجه ی مثبت (Positive) نشان دهنده ی خونریزی غیر طبیعی در دستگاه گوارش می باشد. این فقدان خون می تواند به خاطر زخم (ulcers)، دیورتیکولوزیس (diverticulosis)، پولیپ (polyps)، بیماری التهابی روده (inflammatory bowel disease)، هموروئید (hemorrhoids)، بلعیدن خون به خاطر خونریزی لثه و یا خون دماغ شدن و یا وجود تومورهای خوش خیم یا سرطانی.
برای تست ایمونوشیمی مدفوع (FIT)، نتیجه ی مثبت نشان دهنده ی خونریزی غیر طبیعی در دستگاه گوارش پایینی می باشد. به خاطر این که این تست فقط بررسی کننده ی هموگلوبین انسانی بوده، دیگر منشأ های خون مانند خون موجود در رژیم غذایی، نمی تواند باعث نتیجه ی مثبت آزمایش شود. علاوه بر این، هموگلوبین ناشی از خونریزی دستگاه گوارش بالایی، قبل از رسیدن به دستگاه گوارش پایینی شکسته شده و توسط تست ایمونوشیمی مدفوع شناسایی نمی شود.
بنابراین، تست ایمونوشیمی مدفوع(FIT) اختصاصی تر از تستgFOBT می باشد.
نتیجه ی مثبت از هر کدام از تست های اساس گایاک خون مخفی مدفوع (guaiac-based FOBT) یا ایمونوشیمی مدفوع (FIT) نیازمند تست های پیگیری کننده ی دیگر هستند که معمولاً شامل تصویر برداری مستقیم از کولون و رکتوم (سیگموئیدوسکوپی sigmoidoscopy یا کولونوسکوپی (colonoscopy) می باشد.
نام های دیگر این تست
Hemoccult
تست اسمیر گایاک(Guaiac Smear Test)
gFOBT
FOBT ایمونوشیمی
FOBT ایمونواسی(Immunoassay)
iFOBT
FIT
تستOB و تستFOB
استفاده ی اصلی از تست خون مخفی در مدفوع به عنوان یک تست غرباگری برای سرطان زودرس کولون می باشد.
اکثر موارد سرطان کولون با رشد پولیپ های خوش خیم روده (benign intestinal polyps) شروع می شوند. پولیپ های خوش خیم نسبتاً در افراد بالای 50 سال رایج می باشند و اکثراً بی ضرر بوده ولی برخی از آن ها می توانند سرطانی شوند.
خون در مدفوع می تواند تنها نشانه ی سرطان زودرس باشد؛ بنابراین، در صورت شناسایی زودرس، درمان می تواند سریعاً آغاز شود و شانس معالجه ی آن افزایش یابد.
روش های آزمایش خون مخفی مدفوع شامل موارد زیر می باشد :
روش اسمیر گایاک (gFOBT) : استفاده از نشانگر شیمیایی برای نشان دادن تغییر رنگ در صورت وجود خون.
روش over-the-counter (OTC) flushable reagent pad/tissue که در صورت وجود خون، تغییر رنگ نشان می دهد.
روش ایمونوشیمی iFOBT یا FIT :که با استفاده از آنتی بادی های ضد هموگلوبین انسانی برای یافتن خون در مدفوع استفاده می شود.
استفاده ی ثانویه از FOBT برای تعیین علت کم خونی (آنمی) می باشد، مانند از دست دادن خون از زخم خونریزی دهنده. اگر شخصی علائم و نشانه های بالینی آنمی را داشته باشد مثل خستگی، هموگلوبین و هماتوکریت پایین و یا مدفوع تیره غیر معمول، پزشک ممکن است درخواست تست خون مخفی مدفوع را دهد.
چه زمانی تست خون مخفی در مدفوع درخواست می شود ؟
انجمن سرطان آمریکا American Cancer Society یا ACS و دیگر سازمان های بزرگ مرتبط توصیه می کنند که در صورت انتخاب اشخاص برای غربالگری برای سرطان کولون به روش تست خون مخفی مدفوع، آن را سالیانه انجام دهند.
همچنین توصیه می کنند که غربالگری برای سرطان کولون از سن 50 سالگی برای عموم جمعیت آغاز شود ولی برای افراد دارای سابقه ی خانوادگی سرطان کولون، زودتر از بقیه باید شروع گردد.
پزشک معالج ممکن است در مواردی که شخص مبتلا به آنمی غیر قابل توجیه که می تواند به علت خونریزی دستگاه گوارش باشد نیز درخواست تست خون مخفی مدفوع (FOB) را دهد.
تفسیر نتایج تست خون مخفی در مدفوع چگونه است ؟
تست خون مخفی مدفوع به صورت نرمال، منفی (Negative) می باشد.
برای تست گایاک خون مخفی مدفوع، نتیجه ی مثبت (Positive) نشان دهنده ی خونریزی غیر طبیعی در دستگاه گوارش می باشد. این فقدان خون می تواند به خاطر زخم (ulcers)، دیورتیکولوزیس (diverticulosis)، پولیپ (polyps)، بیماری التهابی روده (inflammatory bowel disease)، هموروئید (hemorrhoids)، بلعیدن خون به خاطر خونریزی لثه و یا خون دماغ شدن و یا وجود تومورهای خوش خیم یا سرطانی.
برای تست ایمونوشیمی مدفوع (FIT)، نتیجه ی مثبت نشان دهنده ی خونریزی غیر طبیعی در دستگاه گوارش پایینی می باشد. به خاطر این که این تست فقط بررسی کننده ی هموگلوبین انسانی بوده، دیگر منشأ های خون مانند خون موجود در رژیم غذایی، نمی تواند باعث نتیجه ی مثبت آزمایش شود. علاوه بر این، هموگلوبین ناشی از خونریزی دستگاه گوارش بالایی، قبل از رسیدن به دستگاه گوارش پایینی شکسته شده و توسط تست ایمونوشیمی مدفوع شناسایی نمی شود.
بنابراین، تست ایمونوشیمی مدفوع(FIT) اختصاصی تر از تستgFOBT می باشد.
نتیجه ی مثبت از هر کدام از تست های اساس گایاک خون مخفی مدفوع (guaiac-based FOBT) یا ایمونوشیمی مدفوع (FIT) نیازمند تست های پیگیری کننده ی دیگر هستند که معمولاً شامل تصویر برداری مستقیم از کولون و رکتوم (سیگموئیدوسکوپی sigmoidoscopy یا کولونوسکوپی (colonoscopy) می باشد.
7Urine Analyse
نام اختصاری: UA
سایر نام ها: آنالیز ادرار، تجزیه ادرار
حجم نمونه مورد نیاز: 4-20 میلی لیتر
کاربردهای بالینی:
آزمایش تجزیه ادرار بخشی از ارزیابی غربالگری و تشخیصی روتین می باشد. این آزمایش می تواند اطلاعات مقدماتی فراوانی درباره کلیه و سایر فرآیندهای متابولیکی فراهم سازد. این آزمایش برای تمامی بیمارانی که در بیمارستان پذیرش می شوند، زنان باردار و بیماران قبل عمل به طور روتین انجام می پذیرد. این آزمایش به هدف تشخیص در بیماران مبتلا به دل درد یا درد پشت، تکرر ادرار و سوزش ادرار انجام می شود. بعلاوه این آزمون بخشی از ارزیابی های معمول برای مبتلایان به بیماری مزمن کلیه و برخی از بیماریهای متابولیک است و بیشترین آزمایش درخواستی برای نمونه ادرار می باشد.
چه مواردی در آزمایش ادرار مورد ارزیابی قرار می گیرد ؟
رنگ(color):
رنگ ادرار می تواند به رنگهای زیر باشد :
بی رنگ (colorless)
کم رنگ (straw) یا جدیدا (pale yellow )
زرد (yellow)
کهربایی (amber) یا (deep yellow )
صورتی کم رنگ (less commonly pink)
قرمز (red)
قهوه ای (brown)
رنگ ادرار یکی از اجزای اصلی آنالیز ادرار است و بسته به شرایط مختلف بدن تغییر می‌کند. غلظت ادرار، میزان مایع بدن، رنگدانه‌های موجود در ادرار که از تخریب گلبول‌های قرمز و رنگدانه‌ای به نام اوروکروم به وجود می‌آیند و همچنین رژیم غذایی روی رنگ ادرار تاثیر دارند. بعضی بیماریها هم رنگ ادرار را تغییر می‌دهند.
ـ حالت طبیعی:
طیف رنگ زرد کمرنگ تا پررنگ
ادرار طبيعي به رنگ زرد كم رنگ (pale yellow) است كه به علت پيگمان يوروكروم(urochrom) مي باشد.
ـ حالت غیرطبیعی:
ادرار قرمز رنگ میتواند به خاطر وجود خون در آن باشد.
رنگ نارنجی میتواند به خاطر وجود ویتامین B اضافه در ادرار باشد. بعضی داروهای خاص مثل ریفامپین هم می‌توانند ادرار را نارنجی میکنند.
رنگ نارنجی تیره تا قهوه‌ای ممکن است علامت بیماریهای کبدی مثل زردی و یا رابدومیولیز (تخریب سلول‌های عضلانی) باشد. مصرف لبو و چغندر به ادرار رنگ صورتی ملایم می‌دهند.
گاهی اوقات مصرف بعضی مواد خوراکی حاوی رنگهای مصنوعی هم باعث تغییر رنگ ادرار میشوند. دیابت هم میتواند موجب تغییر رنگ ادرار شود. تعریق زیاد و از دست دادن مایع هم باعث میشود رنگ ادرار زرد تیره شود.
دلايل تغييررنگ ادرار عبارت اند از: ميزان غلظت ادرار، خوراكي ها ، دارو ها، توليدات متابوليسم بدن، عفونت ادراري.
ادرار تیره رنگ
اگر رنگ ادرار قهوه‌ای، قهوه‌ای تیره باشد، به این معنی است که آب بدن کم شده است.
رنگ ادرار میزان آب بدن را نشان می‌دهد.
بنابراین اگر فردی ادراری تیره همراه باسردرد و گیجی داشته باشد، پزشک باید ادرار بیمار را چک کند تا علت کمبود آب بدن را بررسی کند.
علت دیگر که اگر فردی ادرار تیره رنگ دارد باید به پزشک مراجعه کند (مخصوصا اگر با نوشیدن زیاد آب رنگ ادرار فرقی نکرد) این است که شاید این تیره رنگی مربوط به خون باشد.
اگر درون ادرار ترکیبات خون(هموگلوبین) وجود داشته باشد میتواند نشانه اختلال در عملکرد کلیه باشد که به علت عفونت، بیماری کلیه یا حتی سرطان باشد.
شفافیت(Clarity)
ادرار به طور طبیعی شفاف است و باید بتوان از پشت شیشه حاوی آن نوشته‌های یک متن را خواند اما مسایل مختلف باعث تغییر این حالت میشوند.
شفافیت یا (appearances – opacity) ادرار می تواند شامل موارد زیر باشد :
تمیز (clear)
کدر (hazy)
توربید کم و یا حالتی که مه آلود باشد و روزنامه از پشت آن خوانده نشود (less commonly turbid)
ابری (cloudy)
مات (opaque)
ـ حالت طبیعی:
شفاف
ـ حالت غیرطبیعی:
غیرشفاف
عفونت، چرک، باکتریهای موجود در ادرار به خاطر عفونت ادراری، کریستال‌ها، گلبول‌های قرمز خون، گلبول‌های سفید، اسپرم، قارچ، موکوس و یا حتی عفونتهای انگلی می‌توانند باعث غیرشفاف شدن ادرار شوند.
البته بعضی مواقع در حالت‌های طبیعی و بدون بیماری هم ممکن است ادرار غیرشفاف باشد.
مصرف بعضی غذاهای حاوی چربی زیاد، فسفات یا اورات این حالت را ایجاد میکنند.
بو(odor)
تعیین بوی ادرار هم یکی از اجزای تفسیر این آزمایش است. بوی طبیعی و معمول ادرار به خاطر وجود اسید وولاتایل است و بوی شبیه به فندق دارد اما مواد غذایی مختلف و بعضی بیماریها این بو را تغییر می‌دهند.
ـ حالت غیرطبیعی:
ادرار بیماران دیابتی معمولا بویی قوی و شیرین شبیه به بوی استن دارد. بوی شیرین و میوه‌ای هم گاهی از ادرار این بیماران به مشام می‌رسد.
بوی بسیار بد ادرار نشان‌دهنده عفونت مجاری ادراری و وجود چرک در ادرار است. افرادی که ادرارشان بوی مدفوع می‌دهد ممکن است دچار فیستول روده به مثانه شده باشند.
ادرار دارای بوی شربت افرا (بوی شبیه به چای شیرین) در بیماران فنیل کتون اوری دیده میشود. نارسایی کبدی هم باعث تغییر بوی ادرار میشود.
وزن مخصوص ادرار(Specific Gravity)
وزن مخصوص ادرار که به شکل عدد بیان میشود معمولا حاصل اندازه‌گیری اجزای مختلف ادرار شامل مواد دفعی و املاح است. وزن مخصوص بالا نشان‌دهنده ادرار غلیظی شده است. از این عدد برای تعیین قدرت تغلیظ و ترشح کلیه‌ها استفاده میشود.
ـ حالت طبیعی:
اعداد بین ۰۰۵/۱ و ۰۳/۱
ـ حالت غیرطبیعی:
بیماریهای کلیوی باعث کاهش وزن مخصوص ادرار میشوند. همچنین مصرف بیش از اندازه مایع هم باعث کاهش این عدد میشود.
غلیظ شدن ادرار و کمبود مایع در بدن (هنگام روزه‌داری یا تعریق زیاد) وزن مخصوص را افزایش می‌دهد.
عدد وزن مخصوص به تنهایی شاخص خوبی برای تعیین سلامت نیست و باید حتما در کنار دیگر اجزای آزمایش تفسیر شود. تب، استفراغ و اسهال باعث بالا رفتن و کاهش دمای بدن، ادرار زیاد و دیابت بی‌مزه باعث کاهش آن میشود.
PH
مثل همه آزمایش‌های شیمیایی، PH نشان‌دهنده اسیدی یا باز بودن ادرار است. بعضی اوقات میزان اسیدی یا بازی بودن ادرار در روند درمان یک بیماری موثر است و پزشک ممکن است به شما آموزش دهد که میزان PH ادرارتان را تغییر دهید. میزان دفع املاح در ادرار و وجود یون هیدروژن PH ادرار را تعیین می‌کند.
اسیدی یا باز بودن ادرار در شکل‌گیری بعضی سنگ های کلیه هم موثر است.
ـ حالت طبیعی: ۶/۴ تا ۸
ـ حالت غیرطبیعی:
بعضی غذاها مثل مرکبات و یا لبنیات و همچنین بعضی داروها مثل آنتی‌اسیدهای معده روی PH تاثیر دارند. استفراغ، آلکالوز تنفسی، عفونت مجاری ادراری PH ادرار را بالا می‌برد و در دیابت، اسهال، گرسنگی طولانی‌مدت و هنگام خواب PH پایین می‌آید و ادرار اسیدی میشود.
پروتئین
پروتئین از آن چیزهایی است که به طور طبیعی نباید در ادرار وجود داشته باشد و حضور آن در ادرار نشان‌دهنده یک حالت خاص و یا یک بیماری است.
ـ حالت طبیعی:
منفی یا Negative یا میلی‌گرم۸۰-۵۰ در طول ۲۴ ساعت یا کمتر از ۲۵۰ میلی‌گرم در ۲۴ ساعت بعد از ورزش شدید
ـ حالت غیرطبیعی:
آسیب‌های کلیوی، عفونت ادراری، فشارخون بالا، دیابت، بیماری لوپوس گلومر ولونفریت (یک بیماری کلیوی) و سرطان باعث ورود پروتئین به ادرار میشوند.
اگر چه باید توجه داشت تب، ورزش شدید و بارداری هم در حالت‌های طبیعی حضور پروتئین در ادرار یا پروتئینوری را به دنبال دارند.
به طور کلی وجود پروتئین در ادرار جزو آن مواردی است که نیازمند توجه ویژه پزشک است چون ممکن است مشکلات جدی‌تری را به دنبال داشته باشد. پروتئینوری اصلی‌ترین علامت بیماری کلیوی است.
گلوکز(Glucose)
گلوکز، قندی است که در خون وجود دارد و غذای اصلی سلول‌ها محسوب میشود. به طور طبیعی مقادیر بسیار اندکی از گلوکز در ادرار وجود دارد اما در شرایط عادی ادرار را عاری از گلوکز در نظر می‌گیرند. در صورت جمع‌آوری ۲۴ ساعته ادرار طبیعی ممکن است مقدار این ماده کمتر از ۵/۰ گرم باشد.
ـ حالت طبیعی:
وجود ندارد
ـ حالت غیرطبیعی:
تغذیه وریدی (مثلا در مورد بیماران بستری در ICU) میتواند باعث وجود گلوکز در ادرار شود. دیابت کنترل نشده هم باعث میشود مقدار زیادی گلوکز در ادرار وارد شود.
آسیب غدد فوق کلیوی، آسیب کبدی، آسیب‌های مغزی، بعضی از مسمومیت‌ها و بعضی از انواع مشکلات کلیوی هم باعث گلوکزوری یا حضور گلوکز در ادرار میشوند.
اگر چه مثل پروتئینوری، این حالت در زمان بارداری هم میتواند به وجود بیاید که طبیعی محسوب میشود.
کتون(Ketone)
وقتی چربی‌ها در بدن شکسته میشوند و در جریان سوخت و ساز مصرف میشوند کتون‌ها به وجود می‌آیند. این کتون‌ها در ادرار ترشح میشوند. اما به طور طبیعی هیچ کتونی نباید در ادرار دیده شود و حضور آنها نشان‌دهنده این است که بدن به جای مصرف گلوکز از چربی‌ها استفاده می‌کند.
ـ حالت طبیعی:
وجود ندارد
ـ حالت غیرطبیعی:
دیابت کنترل نشده، رژیم بدون کربوهیدرات، گرسنگی شدید یا بیماری‌هایی مثل آنورکسیا و مصرف الکل باعث حضور کتون در ادرار میشوند. مصرف بیش از حد آسپیرین، استفراغ طولانی‌مدت و بیماریهای تب‌دار در کودکان هم حضور کتون در ادرار را به دنبال دارند.
کریستال(Crystals)
افراد سالم فقط مقدار بسیار کمی کریستال در ادرارشان وجود دارد.
کریستال‌ها در واقع مقدمه تشکیل سنگ کلیه‌اند و از روی هم قرار گرفتن آنها سنگ‌های کلیوی تشکیل میشوند. نوع کریستال‌های ادرار با توجه به بیماری و PH ادرار فرق می‌کند.
ـ حالت طبیعی:
کم یا وجود ندارد
ـ حالت غیرطبیعی:
سنگ کلیه، عفونتهای ادراری و بعضی داروها باعث رسوب املاح و تشکیل کریستال‌ها میشود.
گلبول سفید و قرمز(WBC, RBC)
گلبول‌های خونی به طور طبیعی در ادرار وجود ندارند. حضور آنها نشان‌دهنده هماچوری یا خون در ادرار است که به خاطر بیماریهای مختلف به وجود می‌آید. وجود گلبول سفید هم نشان‌دهنده عفونت ادراری است.
ـ حالت طبیعی:
وجود ندارد یا حداکثرش بین ۰ تا ۴ گلبو‌ل‌سفید و کمتر از دو عدد گلبول قرمز
ـ حالت‌های غیرطبیعی:
التهاب، عفونت، سنگ کلیه، تومور کلیوی و مثانه، ضربه به کلیه یا آسیب مجاری ادراری باعث وجود RBC در ادرار میشوند. WBCها یا گلبو‌های سفید هم موقع عفونت، بیماری لوپوس، عفونت ادراری و تومور مثانه در ادرار افزایش می‌یابند.
به غیر از موارد فوق، اجزای دیگری هم در آزمایش ادرار بررسی میشوند Castها که انواع مختلف دارند و در بیماریهای مختلف به وجود می‌آیند.
باکتریها که حضور آنها هم با منفی، کم یا زیاد مشخص میشود و نشان‌دهنده عفونت ادرار است و در صورت لزوم برای تشخیص نوع این باکتریها باید آزمایش دیگری انجام داد که کشت ادرار میباشد.
باكتري
ادرار طبيعي فاقد باكتري است و ديدن باكتري در ادرار آلوده نشده نشان گر عفونت ادراري است. چون هر حجم hpf برابر1/20000تا1/50000 ميلي ليتر است ديدن هر باكتري در hpf برابر 20000تا 50000 باكتري در هر ميلي ليتر است و ديدن 5 باكتري برابر 100000 كلوني در كشت ادرار است. باكتري هاي گرم منفي به صورت باسيل هاي گرم منفي، استرپتوكوك به صورت رشته اي از كوكسي گرم مثبت و استافيلوكوك به صورت دسته هايي از كوكسي گرم مثبت ديده مي شود.
كستهاي ادراري
كست ادراري يك انعقاد پروتئيني در توبول هاي كليوي است كه محتويات توبول ها درآن گير مي كنند و بر همين اساس تقسيم مي گردد.Tamm-horsfall پروتئيني است كه توليد كست مي نمايد كه دراصل ماتريكس سلول هاي توبولي مي باشد.
كست هيالن:
كستي فاقد هر گونه المان در داخل آن مي باشد و تماما از پروتئين تام هاسفال تشكيل شده است و پس از ورزش، در معرض گرما قرار گرفتن فرد، پيلونفريت يا بيماري هاي مزمن كليوي ديده مي شود.
كستRBC
حاوي RBC مي باشد و تشخيص هماچوري گلومرولي را نشان مي دهد.
كستWBC
در گلومرولونفريت ها، پيلونفريت حاد و نفريت حاد ديده مي شود
كست هاي گرانولر و واكسي
ناشي از دژنرسانس المان هاي سلولي ايجاد مي شود و بر بيماري توبولي دلالت دارد.
كست چربی
در سندرم نفروتيك، ليپيدوري و هايپوتيروئيديسم ديده مي شود.
سایر نام ها: آنالیز ادرار، تجزیه ادرار
حجم نمونه مورد نیاز: 4-20 میلی لیتر
کاربردهای بالینی:
آزمایش تجزیه ادرار بخشی از ارزیابی غربالگری و تشخیصی روتین می باشد. این آزمایش می تواند اطلاعات مقدماتی فراوانی درباره کلیه و سایر فرآیندهای متابولیکی فراهم سازد. این آزمایش برای تمامی بیمارانی که در بیمارستان پذیرش می شوند، زنان باردار و بیماران قبل عمل به طور روتین انجام می پذیرد. این آزمایش به هدف تشخیص در بیماران مبتلا به دل درد یا درد پشت، تکرر ادرار و سوزش ادرار انجام می شود. بعلاوه این آزمون بخشی از ارزیابی های معمول برای مبتلایان به بیماری مزمن کلیه و برخی از بیماریهای متابولیک است و بیشترین آزمایش درخواستی برای نمونه ادرار می باشد.
چه مواردی در آزمایش ادرار مورد ارزیابی قرار می گیرد ؟
رنگ(color):
رنگ ادرار می تواند به رنگهای زیر باشد :
بی رنگ (colorless)
کم رنگ (straw) یا جدیدا (pale yellow )
زرد (yellow)
کهربایی (amber) یا (deep yellow )
صورتی کم رنگ (less commonly pink)
قرمز (red)
قهوه ای (brown)
رنگ ادرار یکی از اجزای اصلی آنالیز ادرار است و بسته به شرایط مختلف بدن تغییر می‌کند. غلظت ادرار، میزان مایع بدن، رنگدانه‌های موجود در ادرار که از تخریب گلبول‌های قرمز و رنگدانه‌ای به نام اوروکروم به وجود می‌آیند و همچنین رژیم غذایی روی رنگ ادرار تاثیر دارند. بعضی بیماریها هم رنگ ادرار را تغییر می‌دهند.
ـ حالت طبیعی:
طیف رنگ زرد کمرنگ تا پررنگ
ادرار طبيعي به رنگ زرد كم رنگ (pale yellow) است كه به علت پيگمان يوروكروم(urochrom) مي باشد.
ـ حالت غیرطبیعی:
ادرار قرمز رنگ میتواند به خاطر وجود خون در آن باشد.
رنگ نارنجی میتواند به خاطر وجود ویتامین B اضافه در ادرار باشد. بعضی داروهای خاص مثل ریفامپین هم می‌توانند ادرار را نارنجی میکنند.
رنگ نارنجی تیره تا قهوه‌ای ممکن است علامت بیماریهای کبدی مثل زردی و یا رابدومیولیز (تخریب سلول‌های عضلانی) باشد. مصرف لبو و چغندر به ادرار رنگ صورتی ملایم می‌دهند.
گاهی اوقات مصرف بعضی مواد خوراکی حاوی رنگهای مصنوعی هم باعث تغییر رنگ ادرار میشوند. دیابت هم میتواند موجب تغییر رنگ ادرار شود. تعریق زیاد و از دست دادن مایع هم باعث میشود رنگ ادرار زرد تیره شود.
دلايل تغييررنگ ادرار عبارت اند از: ميزان غلظت ادرار، خوراكي ها ، دارو ها، توليدات متابوليسم بدن، عفونت ادراري.
ادرار تیره رنگ
اگر رنگ ادرار قهوه‌ای، قهوه‌ای تیره باشد، به این معنی است که آب بدن کم شده است.
رنگ ادرار میزان آب بدن را نشان می‌دهد.
بنابراین اگر فردی ادراری تیره همراه باسردرد و گیجی داشته باشد، پزشک باید ادرار بیمار را چک کند تا علت کمبود آب بدن را بررسی کند.
علت دیگر که اگر فردی ادرار تیره رنگ دارد باید به پزشک مراجعه کند (مخصوصا اگر با نوشیدن زیاد آب رنگ ادرار فرقی نکرد) این است که شاید این تیره رنگی مربوط به خون باشد.
اگر درون ادرار ترکیبات خون(هموگلوبین) وجود داشته باشد میتواند نشانه اختلال در عملکرد کلیه باشد که به علت عفونت، بیماری کلیه یا حتی سرطان باشد.
شفافیت(Clarity)
ادرار به طور طبیعی شفاف است و باید بتوان از پشت شیشه حاوی آن نوشته‌های یک متن را خواند اما مسایل مختلف باعث تغییر این حالت میشوند.
شفافیت یا (appearances – opacity) ادرار می تواند شامل موارد زیر باشد :
تمیز (clear)
کدر (hazy)
توربید کم و یا حالتی که مه آلود باشد و روزنامه از پشت آن خوانده نشود (less commonly turbid)
ابری (cloudy)
مات (opaque)
ـ حالت طبیعی:
شفاف
ـ حالت غیرطبیعی:
غیرشفاف
عفونت، چرک، باکتریهای موجود در ادرار به خاطر عفونت ادراری، کریستال‌ها، گلبول‌های قرمز خون، گلبول‌های سفید، اسپرم، قارچ، موکوس و یا حتی عفونتهای انگلی می‌توانند باعث غیرشفاف شدن ادرار شوند.
البته بعضی مواقع در حالت‌های طبیعی و بدون بیماری هم ممکن است ادرار غیرشفاف باشد.
مصرف بعضی غذاهای حاوی چربی زیاد، فسفات یا اورات این حالت را ایجاد میکنند.
بو(odor)
تعیین بوی ادرار هم یکی از اجزای تفسیر این آزمایش است. بوی طبیعی و معمول ادرار به خاطر وجود اسید وولاتایل است و بوی شبیه به فندق دارد اما مواد غذایی مختلف و بعضی بیماریها این بو را تغییر می‌دهند.
ـ حالت غیرطبیعی:
ادرار بیماران دیابتی معمولا بویی قوی و شیرین شبیه به بوی استن دارد. بوی شیرین و میوه‌ای هم گاهی از ادرار این بیماران به مشام می‌رسد.
بوی بسیار بد ادرار نشان‌دهنده عفونت مجاری ادراری و وجود چرک در ادرار است. افرادی که ادرارشان بوی مدفوع می‌دهد ممکن است دچار فیستول روده به مثانه شده باشند.
ادرار دارای بوی شربت افرا (بوی شبیه به چای شیرین) در بیماران فنیل کتون اوری دیده میشود. نارسایی کبدی هم باعث تغییر بوی ادرار میشود.
وزن مخصوص ادرار(Specific Gravity)
وزن مخصوص ادرار که به شکل عدد بیان میشود معمولا حاصل اندازه‌گیری اجزای مختلف ادرار شامل مواد دفعی و املاح است. وزن مخصوص بالا نشان‌دهنده ادرار غلیظی شده است. از این عدد برای تعیین قدرت تغلیظ و ترشح کلیه‌ها استفاده میشود.
ـ حالت طبیعی:
اعداد بین ۰۰۵/۱ و ۰۳/۱
ـ حالت غیرطبیعی:
بیماریهای کلیوی باعث کاهش وزن مخصوص ادرار میشوند. همچنین مصرف بیش از اندازه مایع هم باعث کاهش این عدد میشود.
غلیظ شدن ادرار و کمبود مایع در بدن (هنگام روزه‌داری یا تعریق زیاد) وزن مخصوص را افزایش می‌دهد.
عدد وزن مخصوص به تنهایی شاخص خوبی برای تعیین سلامت نیست و باید حتما در کنار دیگر اجزای آزمایش تفسیر شود. تب، استفراغ و اسهال باعث بالا رفتن و کاهش دمای بدن، ادرار زیاد و دیابت بی‌مزه باعث کاهش آن میشود.
PH
مثل همه آزمایش‌های شیمیایی، PH نشان‌دهنده اسیدی یا باز بودن ادرار است. بعضی اوقات میزان اسیدی یا بازی بودن ادرار در روند درمان یک بیماری موثر است و پزشک ممکن است به شما آموزش دهد که میزان PH ادرارتان را تغییر دهید. میزان دفع املاح در ادرار و وجود یون هیدروژن PH ادرار را تعیین می‌کند.
اسیدی یا باز بودن ادرار در شکل‌گیری بعضی سنگ های کلیه هم موثر است.
ـ حالت طبیعی: ۶/۴ تا ۸
ـ حالت غیرطبیعی:
بعضی غذاها مثل مرکبات و یا لبنیات و همچنین بعضی داروها مثل آنتی‌اسیدهای معده روی PH تاثیر دارند. استفراغ، آلکالوز تنفسی، عفونت مجاری ادراری PH ادرار را بالا می‌برد و در دیابت، اسهال، گرسنگی طولانی‌مدت و هنگام خواب PH پایین می‌آید و ادرار اسیدی میشود.
پروتئین
پروتئین از آن چیزهایی است که به طور طبیعی نباید در ادرار وجود داشته باشد و حضور آن در ادرار نشان‌دهنده یک حالت خاص و یا یک بیماری است.
ـ حالت طبیعی:
منفی یا Negative یا میلی‌گرم۸۰-۵۰ در طول ۲۴ ساعت یا کمتر از ۲۵۰ میلی‌گرم در ۲۴ ساعت بعد از ورزش شدید
ـ حالت غیرطبیعی:
آسیب‌های کلیوی، عفونت ادراری، فشارخون بالا، دیابت، بیماری لوپوس گلومر ولونفریت (یک بیماری کلیوی) و سرطان باعث ورود پروتئین به ادرار میشوند.
اگر چه باید توجه داشت تب، ورزش شدید و بارداری هم در حالت‌های طبیعی حضور پروتئین در ادرار یا پروتئینوری را به دنبال دارند.
به طور کلی وجود پروتئین در ادرار جزو آن مواردی است که نیازمند توجه ویژه پزشک است چون ممکن است مشکلات جدی‌تری را به دنبال داشته باشد. پروتئینوری اصلی‌ترین علامت بیماری کلیوی است.
گلوکز(Glucose)
گلوکز، قندی است که در خون وجود دارد و غذای اصلی سلول‌ها محسوب میشود. به طور طبیعی مقادیر بسیار اندکی از گلوکز در ادرار وجود دارد اما در شرایط عادی ادرار را عاری از گلوکز در نظر می‌گیرند. در صورت جمع‌آوری ۲۴ ساعته ادرار طبیعی ممکن است مقدار این ماده کمتر از ۵/۰ گرم باشد.
ـ حالت طبیعی:
وجود ندارد
ـ حالت غیرطبیعی:
تغذیه وریدی (مثلا در مورد بیماران بستری در ICU) میتواند باعث وجود گلوکز در ادرار شود. دیابت کنترل نشده هم باعث میشود مقدار زیادی گلوکز در ادرار وارد شود.
آسیب غدد فوق کلیوی، آسیب کبدی، آسیب‌های مغزی، بعضی از مسمومیت‌ها و بعضی از انواع مشکلات کلیوی هم باعث گلوکزوری یا حضور گلوکز در ادرار میشوند.
اگر چه مثل پروتئینوری، این حالت در زمان بارداری هم میتواند به وجود بیاید که طبیعی محسوب میشود.
کتون(Ketone)
وقتی چربی‌ها در بدن شکسته میشوند و در جریان سوخت و ساز مصرف میشوند کتون‌ها به وجود می‌آیند. این کتون‌ها در ادرار ترشح میشوند. اما به طور طبیعی هیچ کتونی نباید در ادرار دیده شود و حضور آنها نشان‌دهنده این است که بدن به جای مصرف گلوکز از چربی‌ها استفاده می‌کند.
ـ حالت طبیعی:
وجود ندارد
ـ حالت غیرطبیعی:
دیابت کنترل نشده، رژیم بدون کربوهیدرات، گرسنگی شدید یا بیماری‌هایی مثل آنورکسیا و مصرف الکل باعث حضور کتون در ادرار میشوند. مصرف بیش از حد آسپیرین، استفراغ طولانی‌مدت و بیماریهای تب‌دار در کودکان هم حضور کتون در ادرار را به دنبال دارند.
کریستال(Crystals)
افراد سالم فقط مقدار بسیار کمی کریستال در ادرارشان وجود دارد.
کریستال‌ها در واقع مقدمه تشکیل سنگ کلیه‌اند و از روی هم قرار گرفتن آنها سنگ‌های کلیوی تشکیل میشوند. نوع کریستال‌های ادرار با توجه به بیماری و PH ادرار فرق می‌کند.
ـ حالت طبیعی:
کم یا وجود ندارد
ـ حالت غیرطبیعی:
سنگ کلیه، عفونتهای ادراری و بعضی داروها باعث رسوب املاح و تشکیل کریستال‌ها میشود.
گلبول سفید و قرمز(WBC, RBC)
گلبول‌های خونی به طور طبیعی در ادرار وجود ندارند. حضور آنها نشان‌دهنده هماچوری یا خون در ادرار است که به خاطر بیماریهای مختلف به وجود می‌آید. وجود گلبول سفید هم نشان‌دهنده عفونت ادراری است.
ـ حالت طبیعی:
وجود ندارد یا حداکثرش بین ۰ تا ۴ گلبو‌ل‌سفید و کمتر از دو عدد گلبول قرمز
ـ حالت‌های غیرطبیعی:
التهاب، عفونت، سنگ کلیه، تومور کلیوی و مثانه، ضربه به کلیه یا آسیب مجاری ادراری باعث وجود RBC در ادرار میشوند. WBCها یا گلبو‌های سفید هم موقع عفونت، بیماری لوپوس، عفونت ادراری و تومور مثانه در ادرار افزایش می‌یابند.
به غیر از موارد فوق، اجزای دیگری هم در آزمایش ادرار بررسی میشوند Castها که انواع مختلف دارند و در بیماریهای مختلف به وجود می‌آیند.
باکتریها که حضور آنها هم با منفی، کم یا زیاد مشخص میشود و نشان‌دهنده عفونت ادرار است و در صورت لزوم برای تشخیص نوع این باکتریها باید آزمایش دیگری انجام داد که کشت ادرار میباشد.
باكتري
ادرار طبيعي فاقد باكتري است و ديدن باكتري در ادرار آلوده نشده نشان گر عفونت ادراري است. چون هر حجم hpf برابر1/20000تا1/50000 ميلي ليتر است ديدن هر باكتري در hpf برابر 20000تا 50000 باكتري در هر ميلي ليتر است و ديدن 5 باكتري برابر 100000 كلوني در كشت ادرار است. باكتري هاي گرم منفي به صورت باسيل هاي گرم منفي، استرپتوكوك به صورت رشته اي از كوكسي گرم مثبت و استافيلوكوك به صورت دسته هايي از كوكسي گرم مثبت ديده مي شود.
كستهاي ادراري
كست ادراري يك انعقاد پروتئيني در توبول هاي كليوي است كه محتويات توبول ها درآن گير مي كنند و بر همين اساس تقسيم مي گردد.Tamm-horsfall پروتئيني است كه توليد كست مي نمايد كه دراصل ماتريكس سلول هاي توبولي مي باشد.
كست هيالن:
كستي فاقد هر گونه المان در داخل آن مي باشد و تماما از پروتئين تام هاسفال تشكيل شده است و پس از ورزش، در معرض گرما قرار گرفتن فرد، پيلونفريت يا بيماري هاي مزمن كليوي ديده مي شود.
كستRBC
حاوي RBC مي باشد و تشخيص هماچوري گلومرولي را نشان مي دهد.
كستWBC
در گلومرولونفريت ها، پيلونفريت حاد و نفريت حاد ديده مي شود
كست هاي گرانولر و واكسي
ناشي از دژنرسانس المان هاي سلولي ايجاد مي شود و بر بيماري توبولي دلالت دارد.
كست چربی
در سندرم نفروتيك، ليپيدوري و هايپوتيروئيديسم ديده مي شود.
8Urine Culture
کشت ادرار
این آزمایش جهت شناسایی عفونت های دستگاه ادراری از نظر وجود میکروب های بیماری زا و غیر بیماری زا و فرصت طلب انجام می گردد.
بهتر است نمونه ادرار اول صبح که حداقل 8 ساعت در مثانه مانده و تغلیظ شده است، مورد آزمایش قرار بگیرد. در غیر این صورت می توان از نمونه ادرار راندوم یا اتفاقی جهت بررسی و کشت استفاده نمود.
در مواردی که باید آزمایش کشت ادرار انجام شود، حداقل از سه روز قبل نباید آنتی بیوتیک مصرف شده باشد. (در مواردی که رعایت این مطلب مقدور نیست باید به پزشک معالج و آزمایشگاه اطلاع داده شود).
این آزمایش جهت شناسایی عفونت های دستگاه ادراری از نظر وجود میکروب های بیماری زا و غیر بیماری زا و فرصت طلب انجام می گردد.
بهتر است نمونه ادرار اول صبح که حداقل 8 ساعت در مثانه مانده و تغلیظ شده است، مورد آزمایش قرار بگیرد. در غیر این صورت می توان از نمونه ادرار راندوم یا اتفاقی جهت بررسی و کشت استفاده نمود.
در مواردی که باید آزمایش کشت ادرار انجام شود، حداقل از سه روز قبل نباید آنتی بیوتیک مصرف شده باشد. (در مواردی که رعایت این مطلب مقدور نیست باید به پزشک معالج و آزمایشگاه اطلاع داده شود).