از‌نظر سازمان بهداشت جهانی یکی از‌مهمترین روش های مقابله باسرطان ، استفاده‌از غربالگری سرطان است. چکاپ، نام رایج تراین آزمایش‌در جامعه است. جواب مثبت‌این آزمایش نشانه ای صددرصدی برای‌وجودسرطان درشخص نیست، بلکه‌در صورت مثبت شدن جواب‌آزمایش باید به‌پزشک مراجعه و تحت آزمایشات بیشتر قرار بگیرید.
غربالگری سرطان به فرد مبتلا کمک خواهد کرد تا قبل از ظهور علائم یا نشانه ها به بیماری خود پی ببرد و بیماری را زودتر درمان کند.
برای افرادی است که علایم سرطان‌هنوز در آنان ظهور نکرده است پس در صورت داشتن کوچکترین علائمی فورا به یک پزشک متخصص مراجعه نمایید.
فواید غربالگری سرطان
- انجام غربالگری به شما اطمینان میدهد که‌نتیجه درست و اطمینان بخش است.
- به شما این امکان را میدهد تا زودتر به وجود بیماری خود پی برده و آنرا قبل از صدمه دیدن دیگر ارگان ها درمان کنید.
- تشخیص زودتر ممکن است به این معنا باشد که‌برای درمان بیماری وقت و هزینه کمتری صرف خواهید کرد.
- تشخیص زودتر برابر است با یقای بیشتر.
- مزایای بالقوه بیشتری نسبت یه مضرات دارد.
برخی از محدودیت های غربالگری سرطان
- دربرخی موارد نادر ممکن است جواب تست غربالگریشما مثبت شود. درصورتی که‌شما مبتلا به سرطان‌نیستید (که به‌آن مثبت کاذب میگویند).
- دربرخی موارد شما مبتلا به‌سرطان‌هستید اما تست غربالگری آنرانشان نمیدهد (منفی کاذب).
- برخی از سرطانها لزوما منجر به‌مرگ یا کاهش کیفیت زندگی نمی شوند (تشخیص بیش از حد)
- انجام آزمایش های غربالگری ممکن است منجر به‌آزمایش ها و روش های بیشتری شود که‌ممکن است مضر باشد.
روش‌های مختلف غربالگری
انواع آزمایش‌های غربالگری شامل این موارد میشوند:
- عکس‌برداری: با عکس‌برداری از مناطق درونی بدن، نشانه‌های سرطان بررسی می‌شود.
- تست آزمایشگاهی: شامل نمونه‌برداری از بافت، خون، ادرار یا سایر مواد استخراج‌شده از بدن می‌شود.
- آزمایش ژنتیکی: در تست ژنتیکی که در آزمایشگاه انجام می‌شود، سلول یا قسمتی از بافت برای وجود ژن یا کروموزم غیرعادی بررسی می‌شود. تغییرات در ژن می‌توانند نشان دهند فرد در معرض خطر ابتلا به یک بیماری یا شرایط خاص قرار دارد.
- آزمایش فیزیکی و بررسی سابقه: در این آزمایش، بدن برای نشانه‌های سلامتی و بیماری بررسی می‌شود و پزشکان به‌دنبال نشانه‌هایی مانند برجستگی یا موارد غیرعادی دیگر می‌گردند. سابقه بیمار نیز شامل عادت‌های سلامتی، بیماری‌ها و درمان‌های قبلی می‌شود.
آزمایش‌های دیگر غربالگری سرطان
آزمایش خون آلفا-فتوپروتئین
این آزمایش گاهی به‌همراه سونوگرافی کبد استفاده می‌شود و در تشخیص زودهنگام سرطان کبد در افراد در معرض خطر کاربرد دارد.
ام‌آر‌آی سینه
این تصویربرداری معمولا برای زنانی استفاده می‌شود که دچار جهش خطرناک ژن BRCA1 یا ژن BRCA2 شده‌اند. این افراد در ریسک بالایی برای سرطان سینه‌اند و ممکن است برای سایر سرطانها نیز در معرض خطر باشند.
آزمایش CA-125
این آزمایش خونی، که معمولا با سونوگرافی واژن انجام می‌شود، برای تشخیص سرطان تخمدان کاربرد دارد. این تشخیص زودهنگام معمولا در زنانی انجام می‌شود که در معرض خطر بالایی قرار دارند. این آزمایش برای تشخیص سرطان تخمدان در زنانی که دارای علائم‌اند نیز کاربرد دارد و می‌تواند برای بررسی بازگشت دوباره سرطان استفاده شود. باید بدانید این آزمایش در غربالگری سرطان تخمدان کاربرد کمی دارد و بیشتر برای تشخیص انجام می‌شود.
بررسی پزشکی و عادی سینه
بر اساس تحقیقات، بررسی‌های منظم سینه توسط خود زنان یا کادر درمان، باعث کاهش مرگ‌ومیر سرطان سینه نشده است. با وجود این، اگر برجستگی یا تغییری غیرعادی احساس شود، مهم است که مورد معاینه و بررسی قرار گیرد.
آزمایش PSA
این آزمایش خون، که معمولا با معاینه دیجیتال مقعد همراه می‌شود، روشی برای تشخیص سرطان پروستات در مراحل اولیه است؛ هرچند متخصصان این تست غربالگری سرطان پروستات را به‌طور منظم برای بیشتر مردان توصیه نمی‌کنند، زیرا بررسی‌ها نشان داده‌اند که تأثیر بسیار کمی بر مرگ ناشی از سرطان پروستات دارد و ممکن است به تشخیص و درمان اضافی منجر شود.
معاینه پوست
پزشکان معمولا به افرادی که در معرض ابتلا به سرطان پوست قرار دارند پیشنهاد می‌کنند پوستشان به‌طور منظم توسط عوامل درمانی معاینه شود. طبق بررسی‌ها، این آزمایش تأثیری بر خطر مرگ ناشی از سرطان پوست نداشته است؛ هرچند افراد باید از تغییرات پوستی خود آگاه باشند و در صورت ظاهرشدن یک خال جدید یا تغییر شکل یک خال قدیمی، به‌سرعت به پزشک مراجعه کنند.
سونوگرافی واژن
این آزمایش می‌تواند تصاویری از رحم و تخمدان‌های زنان نشان دهد. گاهی این روش در افرادی که دارای ریسک بالای سرطان تخمدان یا سرطان دیواره آندومتر رحم (به‌دلیل سندرم لینچ) هستند استفاده می‌شود. بر اساس تحقیقات، این روش نیز نقشی در جلوگیری از مرگ ناشی از سرطان نداشته است.
چه افرادی لازم است تست غربالگری سرطان انجام دهند؟
بعضی آزمایش‌ها فقط به افرادی توصیه میشوند که احتمال بالایی برای ابتلا به بعضی سرطان‌های خاص دارند. عاملی که احتمال ابتلا به سرطان را افزایش میدهد، عامل پرخطر سرطان نام دارد. داشتن عامل پرخطر سرطان به این معنا نیست که قطعا به سرطان مبتلا خواهید شد و نداشتن عامل پرخطر سرطان به این معنا نیست که به سرطان مبتلا نخواهید شد.
برخی تست‌های غربالگری برای افرادی انجام می‌شود که عامل پرخطر سرطان‌های خاصی را دارند، مخصوصا افرادی که:
- سن بالایی دارند؛
- سابقه شخصی سرطان دارند؛
- سابقه خانوادگی سرطان دارند؛
- بدون دلیل مشخص لخته خونی در بدنشان ایجاد می‌شود؛
- دچار جهش برخی ژن‌ها هستند که به ابتلا به سرطان مربوط میشوند؛
- در معرض عوامل سرطان‌زایی مانند تنباکو یا مواد شیمیایی محل کار خود قرار گرفته‌اند.
این افراد، که دارای عامل پرخطر سرطان‌اند، باید بیشتر از سایر هم‌سن‌های خود آزمایش‌های غربالگری را انجام دهند.